Malowane skrzynie

Skrzynia miała szczególne znaczenie w tradycyjnej izbie wiejskiej. Przechowywano w niej wiano, dlatego skrzynia i jej zawartość świadczyły o zamożności panny. Musiała być zatem duża, pojemna, ciężka i pięknie malowana. Ustawiano ją zawsze w widocznym miejscu.

Kwiaty były najczęstszym motywem dekoracyjnym skrzyń malowanych. Rzemieślnicy dekorujący te cenne sprzęty wcale nie starali się naśladować natury. Stąd też, podziwiając efekty ich pracy, często możemy dostrzec wymalowane na jednej łodydze różnokształtne liście i niespotykane kwiaty w fantazyjnej kolorystyce.

Mimo dużej wolności twórczej, istniały również reguły, których starano się nie łamać. Kompozycje rozmieszczane były symetrycznie, a poszczególne elementy nigdy nie nachodziły n na siebie ani się nie przecinały. Ornament główny występował w kilku postaciach:

  • „koron” albo „wieńców” – z reguły bez ram
  • bukietów spiętych wstążką – również najczęściej bez ram „wazoników”, z których wyrastają udrzewione kwiaty – otaczają je ramy w postaci „bram”, prostokątów ze ściętymi łukowato narożami, itp.

W XIX wieku ilość ośrodków skrzyniarskich na terenach polskich była bardzo duża. Niemal każde miasto, zarówno małe, jak i duże, oraz liczne wsie zajmowały się ich wyrobem. Szczególnie znane i cenione były te pochodzące z okolic Krakowa, np. ze Skawiny, Żabna, Wojnicza, Tyńca. Wskazówką dotyczącą miejsca pochodzenia danej skrzyni był kolor tła i ilość wydzielonych na nim pól. I tak na przykład:

  • kaszubskie, wielkopolskie – niebieskie
  • lubelskie – żółte
  • śląskie – białe, czarne, szaro-czarne, żółte, różowe, brązowe ze słojami, seledynowe, niebieskie, zielone
  • krakowskie – zielone. Są jeszcze tła poboczne pól – białe, czerwone, rzadziej niebieskie

Od ilości klatek otrzymywała skrzynia nazwę:

  • trójpolowe – krakowskie
  • dwupolowa – pow. tarnowski, dąbrowski, brzeski
  • dwuklatkowe, z wstawianym w środek między klatki pionowym pasem z linii falistej, plecionki, ząbków, kratki, drobnych kwiatków, itp.  – sądeckie
  • środkowa klatka węższa od dwóch bocznych i otoczona wąski pojedynczym paseczkiem. Boczne klatki otoczone szerszym paskiem – Żabno

  • Finansowanie:



    Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego